محمد بن هشام سعدی (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)ابومحلّم محمد بن هشام سعدی (۱۴۸-۲۴۸ق)، دانشمندی ادیب، لغوی، آگاه به ایام العرب، شاعر و از نزدیکان خلفای عباسی در قرن سوم هجری قمری بود. ۱ - معرفی اجمالیابومحلّم محمد بن هشام بن عوف شیبانی سعدی تمیمی، نام وی را محمد بن سعد و احمد نیز آورده‌اند. او به سال ۱۴۸ق در اهواز در خاندانی ایرانی به دنیا آمد و به بنی سعد انتساب یافت. از خود وی نقل است: در سالی که منصور عباسی (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ق) حج گزارد، به دنیا آمده است. ابومحلّم دانشمندی ادیب، لغوی، آگاه به ایام العرب و شاعر عصر عباسی بود. وی برای فراگیری علوم به شهرهای مختلف از جمله مکه، کوفه و بصره سفر کرد و از محضر سفیان بن عیینه، وکیع، جریر بن عبدالحمید، محمد بن فضیل بن غزوان و دیگران دانش آموخت. او مدتی در بادیه عراق اقامت کرد، تا دانش لغوی و ادبی خود را نزد بدویان کمال بخشد و مطالب زیادی از کلام بادیه نشین‌ها نوشت. آن گاه آوازه‌ای یافت و به دربار خلفا و امیران راه یافت و در زمره ادیبان خاص آنان در آمد. [۵]
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۲۰۹.
۲ - همراهی با خلفای عباسیوی با واثق بالله (خلافت ۲۲۷-۲۳۲ق) و منتصر بالله عباسی (خلافت ۲۴۷-۲۴۸ق) ملاقات داشت و معبّر خواب خلیفه بود. واثق عباسی او را به داوری میان شعرهای ابوالعتاهیه و ابونواس برگزید [۷]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۷۶.
و با عبدالله بن طاهر به ری و خراسان سفر کرد و در ری برای او اشعاری سرود. [۸]
ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۸۶.
برخی وی را در عین حال شیعه دانسته‌اند. ۳ - راویانافرادی چون میمون بن هارون، [۱۰]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۳۳۵. ۱
زبیر بن بکار، ثعلب، مبرّد، علی بن صبّاح و دیگران از وی روایت کرده‌اند.۴ - ویژگیهاابومحلّم دارای حافظه نیرومندی بود که در درس استادش سفیان بن عیینه در مکه شرکت می‌کرد، بدون اینکه مکتوب کند و این امر استاد را به تعجب واداشت. مؤرج گوید: ابومحلم در قوه حافظه بر همه برتری داشت، او جزوه پنجاه ورقی از من عاریه گرفت و در یک شب آن را به خاطر سپرد و روز بعد آن را به من برگرداند. او در اشعارش احمد بن ابراهیم بن اسماعیل کاتب و پدرش را هجو می‌کرد. ۵ - تالیفاتآثار او کتاب الانواء، کتاب الخیل و کتاب خلق الانسان می‌باشد. ۶ - وفاتوی سرانجام به سال ۲۴۸ق یا ۲۴۵ق درگذشت. [۲۰]
سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۳، ص۲۸.
[۲۲]
مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۱، ص۱۴۲.
[۲۳]
مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۴، ص۴۱.
[۲۴]
مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۷، ص۱۳۵-۱۳۶.
۷ - پانویس۸ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۰۴-۷۰۵، برگرفته از مقاله «محمد سعدی». رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 3 (قمری) | درگذشتگان سال 248 (قمری) | زادگان سال 148 (قمری) | شاعران خلفای عباسی | شاعران عرب قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | لغویان قرن 3 (قمری) | مؤلفان قرن 3 (قمری) | نزدیکان خلفای عباسی
|